Mogłoby się wydawać, że nocne wizyty do w toalecie to nic złego. Przecież każdemu może się zdarzyć wybudzenie z głębokiego snu przez silną potrzebę opróżnienia pęcherza. Czy jest to jednak prawidłowe zjawisko? Czy częste oddawanie moczu w nocy (znane także jako nykturia) powinno niepokoić?
Co to jest nykturia?
Mówiąc o nykturii mamy na myśli wzmożone, częste oddawanie moczu w nocy przez kobiety i mężczyzn. Jest to bardzo rozpowszechnione i uciążliwe zjawisko, będące jednoczesnym zaburzeniem snu oraz pracy układu moczowego. Co w zasadzie oznacza słowo „często”? W tym przypadku definicja podaje dwukrotne lub więcej przebudzenie w celu odbycia wizyty w toalecie. Niektórzy eksperci twierdzą nawet, że wystarczy pojedynczy epizod, aby mówić o tej dysfunkcji. Zatem stan prawidłowy jest wtedy, gdy nie wstaje się ani razu. Co ciekawe, w niektórych przypadkach pojedynczą wizytę w łazience przyjmuje się za normę. Należą do nich sytuacje takie jak: wstawanie po długiej, dużej imprezie lub pozostały nawyk po nocnym karmieniu dzieci przez młode mamy. Nie należy się także przyjmować gdy dochodzi do pojedynczego wybudzenia u osób po 60 roku życia, dwukrotnego – po 70 roku życia itd. Częste oddawanie moczu w nocy u osób starszych definiowane jest trochę inaczej niż u młodych. W ich przypadku dopuszcza się sporadyczne, nocne wizyty w toalecie.
Objawy nykturii znacznie pogarszają jakość życia, ze względu na ich wpływ na samopoczucie psychiczne oraz zdrowie fizyczne. Regularne przerywanie snu przynosi negatywne konsekwencje dla całego organizmu. Zbadano, że częste oddawanie moczu w nocy ma związek ze zwiększonym ryzykiem śmiertelności (szczególnie wśród osób starszych) ze względu na większą liczbę upadków i złamań. Jest uznawane za jeden z najbardziej uciążliwych objawów ze strony dolnych dróg moczowych.
Warto wiedzieć, że częste oddawanie moczu w nocy przez kobietę (około 25%) jest powszechniej występującym zjawiskiem niż nykturia u mężczyzny (około 20%). Częstość pojawiania się tego problemu jest mniejsza u osób młodych i wzrasta wraz z wiekiem (ponad 70% badanych w wieku powyżej 60 lat).
Przyczyny nykturii
Możliwych przyczyn nykturii jest wiele. Postaramy się przybliżyć Ci – Drogi Czytelniku – najczęstsze z nich:
- częstomocz nocny w przebiegu pęcherza nadreaktywnego,
- nadprodukcja moczu w nocy (ponad 20–33% całkowitej dobowej objętości),
- 60 lat i więcej,
- nadmierna ilość przyjmowanych płynów bezpośrednio przed snem i w nocy (również alkoholu),
- przyjmowanie niektórych leków – szczególnie moczopędnych,
- spożywanie dużych ilości kofeiny,
- cukrzyca,
- hiperkalcemia,
- choroby naczyniowe, niewydolność serca z obrzękami w obwodowych częściach ciała,
- zmniejszona pojemność i rozciągliwość ścian pęcherza,
- zaburzona praca i niestabilność mięśnia wypieracza pęcherza,
- choroby prostaty,
- nietrzymanie moczu z przepełnienia
- obniżenie narządów miednicy mniejszej,
- infekcje dróg moczowych
- choroby neurologiczne np. zespół Parkinsona, demencja.
Przyczyny nykturii mogą łączyć się z różnymi zaburzeniami snu lub bezsennością w wyniku np. przewlekłego bólu, duszności, obturacyjnego bezdechu sennego, zespołu niespokojnych nóg lub depresji. Co ciekawe, zdarza się że częste oddawanie moczu w nocy u osób starszych jest konsekwencją, a nie powodem zaburzeń snu.
Diagnostyka zaburzenia rozpoczyna się od dokładnego wywiadu obejmującego kwestie jakości snu, przyjmowanych płynów, codziennych nawyków, trybu życia, dolegliwości związanych z opróżnianiem pęcherza, chorób sercowo-naczyniowych, przyjmowania leków oraz wcześniejszych operacji w obrębie dolnych dróg moczowych. Drugim bardzo ważnym elementem w planowaniu leczenia nykturii jest analiza tzw. dzienniczka mikcji, w którym zapisuje się obserwacje związane z oddawaniem moczu. Nie pomija się także istotnego badania przedmiotowego obejmującego ocenę pracy nerek i pęcherza moczowego, układu hormonalnego, sercowo-naczyniowego oraz nerwowego. Wiele osób w tym miejscu chciałoby zadać pytanie: „podejrzewam u siebie nykturię – jakie badania w związku z tym należy zrobić?”. Tak jak wspomnieliśmy powyżej, najważniejszym jest staranne sporządzenie dzienniczka mikcji. Jeżeli lekarz uzna za koniecznie, to zleci także analizę moczu i krwi w celu wykluczenia poważnych zaburzeń układowych. Należy pamiętać, że wczesne rozpoznanie i leczenie przewlekłej choroby podstawowej, której konsekwencją jest częste oddawanie moczu w nocy może złagodzić uciążliwe objawy nykturii i poprawić jakość życia.
Leczenie nukturii oraz domowe sposoby na częste oddawanie moczu w nocy
Leczenie nykturii opiera się głównie na wyeliminowaniu jej przyczyn. W większości przypadków wystarcza odpowiednia terapia tzw. choroby podstawowej oraz rzetelna edukacja i zmiana codziennych nawyków. W związku z tym ostatnim, znaczna część procesu leczniczego opiera się o domowe sposoby na częste oddawanie moczu w nocy. Warto wtedy przyswoić sobie kilka elementarnych zasad:
- Ograniczyć przyjmowanie płynów po godzinie 16, a na co najmniej 2 godziny przed spaniem wyeliminować je całkiem – zwłaszcza kofeinę i alkohol.
- Opróżnić pęcherz przed pójściem spać.
- Zatroszczyć się o regularną aktywność ruchową.
- Zmniejszyć poziom soli w diecie.
- Zawalczyć o niższą masę ciała w przypadku nadwagi.
- Zadbać o prawidłową higienę snu: skrócenie czasu leżenia w łóżku, wstawanie codziennie o tej samej porze, kładzenie się do łóżka tylko wtedy, gdy jest się sennym oraz pozostawanie w łóżku tylko podczas snu.
- Obniżyć ryzyko upadków u osób starszych wstających nocą do toalety – zlikwidować dywaniki, kable, zorganizować dobre oświetlenie.
Leczenie nykturii może być także uzupełnione o postępowanie farmakologiczne. Najważniejszą rolę pełni jednak modyfikacja stylu życia oraz terapia celowana w choroby podstawowe.
Jak widzisz, Drogi Czytelniku, poruszone w tym artykule problemy obejmujące przyczyny częstego oddawania moczu w nocy oraz sposoby leczenia nykturii stanowią istotny i powszechny aspekt codzienności wielu z nas. Regularna profilaktyka i odpowiednie nawyki przyczyniają się do znacznego zmniejszenia ryzyka uciążliwych zaburzeń snu i oddawania moczu. W związku z tym, kończąc nasze dzisiejsze rozważania, chcielibyśmy Cię zachęcić do sumiennej obserwacji swoich przyzwyczajeń związanych z higieną snu. W końcu niczym nie zakłócony sen to samo zdrowie 😊
Źródła:
- Tanzberger R., Kuhn A., Möbs., Baumgartner U.: Dno miednicy. Fizjologia, patologia, diagnostyka i leczenie. Koncepcja Tanzberger®. red. Edward Saulicz. Wydanie 3. Edra Urban & Partner. Wrocław 2020.
- Tyagi S., Chancellor M.B.: Nocturnal polyuria and nocturia. Int Urol Nephrol. 2023 Jun;55(6):1395-1401.
- Weiss J.P., Everaert K.: Management of Nocturia and Nocturnal Polyuria. Urology. 2019 Nov;133S:24-33.
